Körpə uşaqlar üçün ideal qida ana südüdür. Lakin ana südü ilə tam təmin olunmayan uşaqların əlavə qidalandırılmasına zərurət yaranır.
Süd müxtəlif şirkətlər tərəfindən istehsal edilən uşaq yeməkləri ilə əvəzlənir. Son illərdə Azərbaycan uşaqların 80 faizinin qida təminatı əsasən xaricdən gətirilən uşaq yeməkləri ilə ödənilir. Təkcə 2015-ci ildə 2 857,5 ton uşaq qidası idxal edilib. Bu, əvvəlki ildəkindən 5,3% çoxdur. Gömrük Komitəsinin məlumatlarına əsasən, idxalçıların rəsmi xərcləri 22 milyon dollar olub.
Qeyd edək ki, Azərbaycana uşaq qidaları əsasən Niderland, Avstriya, Polşa, Almaniya, Türkiyə, Gürcüstan və Rusiyadan gətirilir. Bəs bu uşaq qidaları nə dərəcədə təhlükəsizdirlər?
Hansı növdə uşaq yeməkləri var?
Uşaq qidaları əsas qida komponentlərinin miqdarına görə balanslaşdırılır. Onlarda uşaqlar üçün zəruri olan zülalların, yağların və karbohidratların fiziologi nisbəti gözlənilir. Bu qidalar, onların xammal və köməkçi maddələri normativ-texniki tələblərə cavab verməli və sanitar-gigiyenik şəraitdə istehsal edilməlidir. Konservlərə süni boyalar və sintetik aromatlaşdırıcı maddələrin əlavə edilməsi yolverilməzdir. Konservlərin tərkibində kənar iy və dad olmamlı və rəngi tərkibində olan meyvənin rənginə uyğun olmalıdır.
Uşaqların qidalandırılmasında uşaq yeməklərinin aşağıdakı növlərindən istifadə olunur:
- meyvə və giləmeyvə konservləri;
- quru məhsullar (sıyıqlar);
- tərəvəzli, tərəvəzli-meyvəli, tərəvəzli-ətli konservlər;
- quş əti konservləri;
- duru və pastaşəkilli süd məhsulları;
- quru süd məhsulları və s.
Uşaq qidası özündə bütün zəruri qidalandırıcı maddələri, mikroelementləri və vitaminləri cəmləşdirməli, tərkibində duz və şəkər olmamalı, ekoloji təmiz məhsuldan hazırlanmalıdır. Konservlər standartın tələblərinə uyğun texnoloji təlimata və resepturaya əsasən müəyyən edilmiş sanitar qaydalara görə hazırlanmalıdır.
Süni qidaların üzərində nələr əksini tapmalıdır?
Uşaqlar üçün nəzərdə tutulan süni qida məhsullarının keyfiyyəti və təhlükəsizliyi standartların, sanitar-gigiyenik norma və qaydaların tələblərinə cavab verməlidir. Süni uşaq qidalarının üzərində aşağıdakı məlumatlar olmalıdır:
- Ana südünün üstünlüyü barədə qeyd;
- yalnız həkim məsləhəti ilə istifadə edilə bilməsi barədə qeyd;
- qidanın hazırlanması qaydası və saxlanma şəraiti;
- yararlılıq müddəti;
- mənşəyi, istehsalçının adı və ünvanı;
- enerji dəyəri;
- tərkibində əsas inqrediyentlərin heyvan və ya bitki mənşəli olması barədə qeyd;
- tərkibi;
- hazırlanmasında istinad olunan normativ-texniki sənəd və sertifikatlaşdırma barədə qeyd;
- uşaq qidası kimi istifadə olunan konservlərin üzərində eyni zamanda tərkibində duz və şəkər qarışığının olmadığı və ekoloji təmiz məhsuldan hazırlandığı barədə qeyd.
Uşaq qidaları necə saxlanmalıdır?
Quru uşaq qidalarını soyuducuda, xüsusən açıq halda saxlamaq olmaz. Belə ki, bu qidalar nəm çəkir ki, bu da sonradan onların yararlılığına mənfi təsir göstərir. Uşaq qidaları təmiz, quru, yaxşı vintilyasiya olunan anbarlarda aşağıdakı temperatur rejimində və müddətlərdə saxlanılmalıdır:
- meyvə və giləmeyvə konservləri 0-25 C temperaturda 2 il;
- quru məhsullar (sıyıqlar) və quş əti konservlərini 00-200 C temperaturda , qutunun üzərində göstərilən müddətdə;
- tərəvəzli, meyvəli-ətli konservlər şüşə qablarda 2 il, dəmir qablarda 1 il, vitamin, süd, qaymaq, xama əlavə edilmiş konservlər 1 il;
- duru və quru süd məsulları, o cümlədən erkən yaşda olan uşaq qidası üçün konservləşdirilmiş ət məhsulları hər bir növ məhsulu müvafiq normativ sənədinə uyğun olaraq istehsalçı tərəfindən müəyyən olunan müddətdə;
- qapağı açılmış duru süd tərkibli uşaq qidalarını ev şəraitində 4 ± 20 C temperaturda 24-78 saat müddətində;
Uşaq qidaları alarkən yuxarıda qeyd olunan saxlanma müddətlərinə və şəraitinə diqqət edin.
Uşaq qidasını alarkən birinci növbədə qablaşdırmanın tamlığına diqqət edin. Qabın özü və ya qapağı zədələnibsə onu almayın. Qidanın hazırlanma tarixi və yararlıq müddətinə fikir verin. Qabın qapağı azacıq batıqdırsa, bu həmin məhsulun təzə olmasına dəlalət edir.
Uşaq qidası alarkən nəyə diqqət edilməlidir?
İqtisadiyyat Nazirliyinin Antiinhisar Siyasəti və İstehlakçıların Hüquqlarının Müdafiəsi Dövlət Xidmətindən bildirirlər ki, uşaq qidasını alarkən onun üzərində “uşaq qidası” və hansı yaş dövrü üçün olmasına diqqət edilməlidir:
“Etiketdə göstərilən yaş həddinə baxın və uşağınıza uyğun olanı alın. Bunun üçün ticarət şəbəkəsindən bu məhsulları əldə edərkən əsas qayda kimi “üşaq qidası” və “6,8,10 və 12 aylıq uşaqlar üçün” yazıların etiketlərdə olmasına diqqət yetirmək lazımdır. Eyni zamanda, uşaq qidaları inqredient tərkibinə görə düzgün seçilməlidir. Uşaq qidası kimi istifadə olunan konservlərin tərkibində duz və şəkər qarışığının olmamasına və ekoloji təmiz məhsuldan hazırlandığına xüsusi diqqət edin. Mövcud qanunvericiliyin, standartların, sanitar gigiyenik norma və qaydaların tələblərinə cavab verməyən süni qida məhsulunun istehsalı, satışı və ölkəyə idxalı qadağandır. İstehlakçı olaraq, hər kəs idxal edilən və respublikada istehsal olunan uşaq qida məhsullarının etiketindəki informasiyaya diqqət etməlidir. Bu məlumatlar digər dillərlə yanaşı, Azərbaycan dilində də olmalıdır”.
Publika.az