Riskli hamiləlik nəyə deyilir?

Hamiləlik normal və təbii bir prosesdir. Bəzi hallarda hamilə olmazdan əvvəl ananamizədininorqanizmində olan xəstəliklər (ananın mövcud xəstəlikləri ) və ya hamiləliyin səbəb olduğu hamiləlik dövründə ortaya çıxan problemlər müxtəlif risklərin yaranmasına səbəb olur. Belə hamiləliklərə riskli hamiləlik və ya yüksək riskli hamiləlik deyilir.Riskli və yüksək riskli hamiləliklər bəzi hallarda ananın vəya ana bətnindəki dölün sağlamlığını və hətta həyatını təhlükəyə ata bilər.Riskli və yüksək riskli hamiləliklər mütləq riskli hamiləlik üzrə mütəxəsis (perinatoloq) tərəfindən daha yaxından nəzarət altında olmalıdır.

Riskli hamiləliyə  nəzarət normal hamiləliyə nəzarətdən fərqlənir.

Nə vaxt hamiləlik riskli adlanır? Riskli hamiləliyin səbəbləri nədir?

• Əgər ananın yaşı 18-dən aşağı və ya  35-dən yuxarıdırsa;
• Anada təzyiq, qalxanvari vəzi, şəkər, ürək, qaraciyər,  birləşdirici toxuma xəstəlikləri (Sistem qırmızı qurd eşənəyi,Şaqren dəri və s.) , damar və digər orqanlarda hamiləlik dövrünə aid olmayan, hamiləlikdən əvvəl  mövcud olan sistem xəstəliklər varsa;
• Ana çox zəif və ya çox kökdürsə;
• Ana və ata arasında qohumluq əlaqəsi varsa;
• Ana hər hansı bir səbəbdən dərman qəbul edirsə (epilepsiya, psixiatrik xəstəliklər və s.);
• Ana siqaret və ya alkoqol qəbul edirsə;
• Ananın anamnezində təkrarlanan düşüklər varsa;
• Qadının əvvəl heç bir sağlamlıq problemi olmadığı halda, hamilə qaldıqdan sonra tamamilə hamiləliklə əlaqədar ortaya çıxan problemi varsa;

Hamilə qadınla əlaqəli hamiləlik dövrü problemləri:

• Hamiləlik diabeti (hamiləlik şəkəri) (hestasional  diabet);
• Hamiləlik zəhərlənməsi (hamiləlik ilə əlaqədaryaranan yüksək təzyiq, preeklamsiya, eklampsiya, toksemiya);
• Hamiləlik qanaxmaları (vaginal qanaxma);
• Hamiləlikdə uşaqlıq boynu çatışmazlığı (servikal çatışmazlıq);
• Hamiləlikdə dölyanı mayenin vaxtından qabaq axması (prematur zarlarınyırtılması);
• Hamiləlikdə vaxtından qabaq  doğuş təhlükəsi;

Döllə əlaqəli hamiləlik dövrü problemləri:

• Çoxdöllü və əkiz hamiləliklər;
• Döldə  inkişaf  ləngiməsi;
• Dölyanı mayenin normadan az olması (oliqohidramnion);
• Dölyanı mayenin normadan çox olması (polihidramnion);
• Rh uyğunsuzluq (Rh Alloimmunizasiya);
• Döldə inkişaf qüsurları (döl anomaliyaları);

Riskli hamiləliyə nəzarət nə üçün vacibdir?

Bir çox hamilə qadının hamiləlik dövrünü hər hansı bir problem olmadan  keçirməsinə baxmayaraq, hamiləlik dövründə nə vaxt problemlə qarşılaşa biləcəyini təxmin etmək mümkün deyildir.Hətta normal görünən bir hamiləlik dövründə belə sonradan ciddi problemlər ortaya çıxa bilmə ehtimalı olduğu üçün riskli olub olmamağından asılı olmayaraq bütün hamiləliklərin mama-ginekoloqun nəzarəti altında olması böyük əhəmiyyət daşıyır. Bu vəziyyətə bir neçə nümunə göstərmək lazım gələrsə:

• Hamilə qalmazdan əvvəl heç bir xəstəliyi olmayan sağlam bir qadın hamilə qalır.Hamiləlik dövrünün 24-cü həftəsində hamiləlik şəkəri (hestasional diabet) ortaya çıxır.
• Hamilə qalmazdan əvvəl heç bir xəstəliyi olmayan sağlam bir qadın hamilə qalır. Hamiləlik dövrünün 28  ilə 30-cu həftəsindən etibarən hamiləlik zəhərlənməsi (toksemiya —  hamiləliklə əlaqədar yaranan yüksək təzyiq  — preeklampsiya) ortaya çıxır.
• Hamilə qalmazdan əvvəl heç bir xəstəliyi olmayan sağlam bir qadın hamilə qalır.Hamiləlik dövrünün 28 ilə 30-cu həftəsi arasında körpənin inkişafı ilə bağlı problemlər (körpədə inkişaf geriliyi) ortaya çıxır.
• Hamilə qalmazdan əvvəl heç bir xəstəliyi olmayan sağlam bir qadın hamilə qalır.Hamiləlik dövrünün 11 və 14-cü həftəsi arasında ultrasəs müayinəsində körpənin ənsə qalınlığının artdığı aşkarlanır.
• Hamilə qalmazdan əvvəl heç bir xəstəliyi olmayan sağlam bir qadın hamilə qalır.Hamiləlik dövrünün 11 və 14-cü həftəsi arasında edilən ikili testin nəticəsi yüksək çıxır.
• Hamilə qalmazdan əvvəl heç bir xəstəliyi olmayan sağlam bir qadın hamilə qalır.Hamiləlik dövrünün 16 və 20-ci həftəsi arasında aparılan ultrasəs müayinəsində körpədə bir problem (körpənin ürək və böyük damarlarında problemlər, daun sindromu olma ehtimalını düşündürən-sümüklərin qısa olması,bağırsaq exogenliyinin artması,ənsə  qalınlığının artması kimi simptomlar və s.) müəyyən edilir.

Yuxarıdakı nümunələrdə olduğu kimi problemsiz keçən bir hamiləlik dövründə hamiləliyə nəzarət əsnasında döl,ana və ya hamiləlikdən qaynaqlanan bir problem aşkar olunduğu zamanhamiləliyə nəzarət edən həkim perinatoloqla konsultasiya etməlidir.

Bəzi hamiləlilər isə başlanğıcdan etibarən müxtəlif  risklər daşıyır və bu risklər  ananın və dölün sağlamlığına mənfi təsir göstərir. Bunlara bir neçə nümunə göstərmək lazım gələrsə:

• Şəkərli diabet xəstəliyi olan  bir qadın hamilə qalır.
• Təzyiq xəstəliyi olan bir qadın hamilə qalır.
• Qalxanvari vəzi xəstəliyi olan bir qadın hamilə qalır.
• Daha əvvəlki hamiləlikləri təkrarlanan düşüklərlə nəticələnmiş bir qadın hamilə qalır.

Hamiləlik dövrünün əvvəlindən riskli hamiləlik qrupuna daxil olan qadınlarda hamiləlik dövrü risklərinin əvvəlcədən müəyyən edilib, müxtəlif tədbirlərlə xoşa gəlməz halların minimuma endirilməsi  çox vacibdir. Bu ancaq  hamiləlik dövrü boyunca  perinatoloqlar tərəfindən lazım olan tezlikdə müayinə (riskli hamiləliyə nəzarət)  və təfsilatlı  yoxlamaların aparılması ilə mümkün ola bilər.

Riskli hamiləliyə nəzarət necə aparılmalıdır?

Ananın hamiləlikdən əvvəl mövcud olan bəzi xəstəlikləri hamiləlik prosesinə və dölə ciddi şəkildə təsir göstərə bildiyi kimi, hamiləlik də ananın mövcud xəstəliyinin gedişatına və müalicəsinə təsir göstərir.Qadın hamiləliyi planladığı zaman, yəni  hamilə qalmazdan əvvəl  ümumi sağlamlıq problemlərinin olması və  dərəcəsi barədə müvafiq sahə həkimi tərəfindən (daxili xəstəliklər, kardiologiya, nefrologiya və s.)  mütləq konsultasiya olunmalıdır.

Ana namizədinin  daha əvvəlki hamiləliklərinin  təkrarlanan düşüklərlə nəticələnməsi səbəbinin məlum olub və ya olmasından asılı olmayaraq mövcud hamiləliyi də riskli hamiləliklər kateqoriyasına daxil edir. Əvvəlki düşüklərin həftəsi, necə olduğu kimi  təfsilatlar və qan analizlərinin köməyi  ilə mövcud  hamiləliyə nəzarət edilir. Çox erkən düşüklərdə xromosom anomaliyaları, hamiləliyin 3-6-cı ayı arasındakı  düşüklərdə uşaqlıq boynu çatışmazlığı, hamiləliyin daha irəliləyən aylarında  doğuşdan əvvəl körpə ölümü hallarında isə ananın və ya körpənin xəstəlikləri araşdırılır.

Şişlərin profilaktikasıüçün hamiləlikdən əvvəl və ya başlanğıcında  döşdə kütlə olub-olmadığı,yaxın vaxtlarda bir PAP-smear (uşaqlıq boynundan götürülən sıyrıntı) edilib-edilmədiyi soruşulmalıdır.

Günümüzdə dölün inkişaf anomaliyalarına və dölün xəstəliklərinə doğuşdan əvvəl diaqnoz qoyulması aktuallaşmışdır. Bunun nəticəsi olaraq da artıq ana bətnindəki körpənin müalicəsi əhəmiyyət kəsb edir.

Riskli hamiləliyə kim nəzarət edir?

Yüksək riskli hamiləliyə bir həkimin nəzarət etməsi kifayət deyildir. Bu müxtəlif sahələrdən olan həkimlərin ümumi bilik və təcrübələri ilə həyata keçirilən bir nəzarət formasıdır.Qrupda ginekoloq başda olmaq üzrə  daxili xəstəliklər mütəxəssisi, həkim-endokrinoloq, diyetoloq, fizioterapevt və oftalmoloq da olur.

Hamilə qalmazdan əvvəl xəstəliyi olan qadınlar  ana ola bilərlərmi?

Qadının hamilə qalmazdan əvvəl  mövcud olan yüksək təzyiq, diabet, qalxanvari vəzi, ürək, böyrək , qaraciyər xəstəlikləri hamiləlik dövrü  boyunca ağırlaşmaya meyllilik göstərir.  Qadın hamiləliyi planladığı zaman,yəni hamilə qalmazdan əvvəl ümumi sağlamlıq problemlərinin mövcudluğu və ya dərəcəsi barədə müvafiq sahə həkimi tərəfindən (daxili xəstəliklər, kardiologiya, nefrologiya və s.)  konsultasiya olunmalıdır. Sözsüz ki, bu ümumi sağlamlıq problemləri olan bir qadının ana ola bilməyəcəyi demək deyildir. Lakin, hamiləlik dövrünü həm ananın, həm də körpənin sağlam və problemsiz şəkildə keçirə bilməsi üçün hamiləliyə nəzarət, bu sahədə ixtisaslaşmış həkimlər tərəfindən edilməlidir. Hamiləlikdən əvvəl bu xəstəliklərdən hər hansı biri olan hər bir qadın hamilə qalmazdan əvvəl mütləq mütəxəssisə müraciət etməlidir.